Boekenstrijd

Korte inhoud: Een scherpe diagnose van de problemen waar Europa mee geconfronteerd wordt, inclusief een uitweg. De Belgische onderzoeker Jonathan Holslag gaat zonder taboes op stap om te beschrijven hoe de zaken ervoor staan en combineert idealisme met realisme. Stelling: Europa kan zich handhaven in de Aziatische eeuw. Stijl: Helder, zakelijk, af en toe een reportage element. Geschikt voor: Iedereen die Europa serieus neemt (en 550 pagina’s wil lezen)

Korte inhoud: Landen falen omdat de economische en politieke instellingen ten goede komen aan een kleine groep en de meeste anderen uitsluiten. De schrijvers illustreren dit aan de hand van tal van voorbeelden uit een groot deel van de geschiedenis. Alleen landen die er in geslaagd zijn een groot deel van de bevolking te betrekken bij de economische en politieke ontwikkelingen zijn succesvol en zullen dat blijven. Stelling van het boek: It’s the history, stupid. (dus niet de economie) Stijl: Academisch, maar wel toegangelijk. Wat herhalerig. Geschikt voor: iedereen die een verklaring zoekt voor het succes van bepaalde landen en het falen van andere. Of politieker gezegd die wil weten waarom het Westen economisch en politiek succesvol is en de rest niet, minder of slechts tijdelijk.

Korte inhoud:  Dit boek biedt inzicht in het denken over westerse overheersing in de negentiende en twintigste eeuw in het gebied van Turkije tot Japan. De schrijver probeert het fenomeen van de westerse overheersing van  ‘de andere kant’ te bekijken, van de kant van de ontvangers en dan via  ‘enkele van de intelligentste en sensitievste mensen’. Het beschrijft vrij uitvoerig het doen en laten en de opvattingen van een aantal in het Westen vrij onbekende politieke denkers, die worstelden met de vraag hoe ze de westerse overheersing konden combineren met hun eigen traditionele cultuur. Wat moest het antwoord zijn op de overmacht van het Westen: nationalisme, islamisme, confusianisme, militarisme? Mishra trekt de lijnen door tot het heden, waarin sommige landen hun achterstand inlopen en andere niet of nauwelijks. Stelling van het boek: Het Oosten heeft de overheersing door het Westen nooit klakkeloos geaccepteerd, maar ook geen sluitende manier gevonden om daar mee om te gaan. Stijl: Beschrijvend en analyserend. Mix van biografie  en ideeëngeschiedenis. Z Geschikt voor: anti-imperialisten, BRIC-gelovigen en declinisten. Ga hier naar de recensie van het boek Tijd van Woede van Pankaj Mishra.

Korte inhoud: De schrijver neemt een cruise van de Amerikaanse minister van Oorlog en de eigenzinnige dochter Alice van president Theodore Roosevelt in 1905 als kapstok voor een boek over de Amerikaanse buitenlandse politiek ten opzichte van Oost-Azië. Het is een vernietigend portret van Roosevelt die geïnspireerd werd door zijn opvattingen over het 'Arische ras' dat steeds verder naar het westen oprukt. Azië is na het veroveren van Amerika de logische nieuwe grens. Japan werd als 'ere-Ariër' bevoordeeld, en daarmee zette Amerika Japan op het pad naar de verovering van grote delen van Azië. Stelling van het boek: De Amerikaanse buitenlandse politiek ten opzichte van Azië werd begin vorige eeuw geïnspireerd door racistische opvattingen. De bron van de Tweede Wereldoorlog in Azië werd geslagen door Theodore Roosevelt die Japan op het imperialistische pad zette. Stijl: Kleurrijk, soms wat overdreven, emotioneel. Waardering: Geschikt voor: Studenten van de Amerikaanse buitenlandse politiek en Oost-Azië.

Een van de boeiendste historische vragen van het moment is: waarom overheerste het Westen en niet bijvoorbeeld de Chinezen die aan het eind van de (Europese) Middeleeuwen er zeker zo goed voor stonden? De Chinezen trokken zich terug in hun Rijk van het Midden, terwijl de Europeanen er op uit trokken om de wereld te veroveren. Maar nu de rollen omgekeerd lijken, is het goed om terug te gaan naar de geschiedenis van deze verhoudingen. Historicus Niall Ferguson schetst in brede lijnen de opkomst en dominantie van het Westen. Hij doet dat aan de hand van zes principes, door hem een beetje trendy als ‘killer apps’ aangeduid. Dat zijn competitie, medische wetenschap, wetenschap, werkethiek, consumptie en eigendom. Dat lijkt nogal beperkt op het eerste gezicht, maar Ferguson maakt er containerbegrippen van die tot de nok gevuld worden. Onder wetenschap valt bijvoorbeeld ook alle technologie, die het Westen een militaire voorsprong gaf. Onder eigendom valt ook de rechtstaat. In zijn uitwerking in zes hoofdstukken dwaalt hij nog verder af. Zijn zes begrippen zijn niet veel meer dan handige kapstokken waar van alles en nog wat aan gehangen kan worden. Het geheel is nogal fragmentarisch, soms bijna impressionistisch. Komt dat doordat dit…

Gaat het Westen ten onder? Of is het al in onherstelbaar verval? Een bont gezelschap van ‘declinisten’ en ‘revivalisten’ probeert een antwoord te vinden op deze vraag. De een ziet een ‘nieuwe Amerikaanse eeuw’ in het vooruitzicht, een ander voorspelt de terugkeer naar ‘normale verhoudingen’ waarin China en India de grootste economieën waren. In zijn boek ‘De val van het Westen’ probeert Ian Morris op een beredeneerde manier een antwoord te geven op die vragen. Hij schuwt daarbij de grote greep niet. Zijn boek beslaat de hele geschiedenis van de mensheid en hij ontwikkelt een eigen systeem om de activiteiten te ordenen en in harde getallen weer te geven. Morris beschrijft niet alleen, hij becijfert en berekent, niet alleen over het verleden, maar ook over de toekomst. Hier is een boekhouder aan de gang, maar wel een met pretenties.

Rond de Indische Oceaan gaat het gebeuren. Dat wordt het centrum van de geopolitieke verhoudingen in de een-en-twintigste eeuw. Dat is, een beetje kort door de bocht, de boodschap van Moesson, het boek van de Amerikaanse publicist, onderzoeker en journalist Robert Kaplan. De Indische Oceaan is de snelweg van energie, olie en gas, van het Midden-Oosten naar het zich rap ontwikkelende China en andere landen. Het is ook het gebied waar een groot deel van de wereldbevolking woont, en het kerngebied van de islam in verschillende verschijningsvormen.

Hulp hindert. Dat is zo ongeveer de kortste samenvatting van het boek Dead Aid van Dambisa Moyo, een econome afkomstig uit Zambia. De massale hulp die Afrika de laatste decennia heeft gekregen heeft niet geleid tot economische ontwikkeling. In plaats daarvan wakkert het corruptie en onverantwoordelijk bestuur aan, en leidt hulp tot stagnatie en apathie. Verslaafd aan hulp zijn de Afrikaanse economieën vooral achter uit gegaan na de onafhankelijkheid van de koloniale heersers. Dit is de stelling van dit pamflet dat alle voor- en nadelen van deze vorm heeft. Zo is de conclusie helder en provocerend, want Moyo is goed in oneliners zoals: “Hulp is een volslagen politieke, economische en humanitaire ramp voor het grootste deel van de ontwikkelingslanden.”

  Dit boek begint met een wezenlijke vraag: Is de schrijver wel de juiste persoon is om over Henry Kissinger te schrijven? De Brit Alistair Horne is de auteur van een reeks boeken over Frankrijk. Verder is hij bevriend met het onderwerp van zijn boek, die hij leerde kennen toen hij met de biografie van een Britse premier bezig was. Horne werd gevraagd de ‘officiële’ biografie over Kissinger te schrijven, maar stelde zelf voor om het werk te beperken tot 1973, het jaar van onder meer de Vietnam-akkoorden, de verdere toenadering tot China en de Sovjet-Unie, en de Yom-Kippur oorlog in het Midden-Oosten, terwijl in de Verenigde Staten de Watergate-affaire losbarstte . Het was zacht gezegd een bewogen jaar.

De oorlog van 2050 begint met een Japanse beschieting vanaf de maan op Amerikaanse ruimtestations. Op Thanksgivingday, om het effect van de verrassingsaanval te vergroten. Hypersonische raketten die vijf keer de snelheid van het geluid halen, vernietigen een aantal van de bases. Op de grond vechten gepantserde infanteristen die een enorme vuurkracht kunnen ontwikkelen. Turkije, bondgenoot van Japan, valt Polen aan. Duitsland sluit zich bij dat offensief aan. De Polen vormen een alliantie met China, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. Dankzij zonne-energie uit de ruimte overwinnen zij uiteindelijk. Dit is geen slecht science-fiction verhaal, maar een scenario in het boek The next 100 years van George Friedman, oprichter van de commerciële inlichtingendienst Stratfor. Friedman schetst daarin een beeld van de toekomst van de internationale verhoudingen de komende eeuw. En dat is minder vrijblijvend dan het hierboven klinkt.